«Η καύση των νεκρών»: Τι έχουν πει οι Άγιοι και οι Γέροντες της εποχής μας

Γράφει για το Greekaffair Θεολόγος Γιώργος Φουκαδάκης

 

Μια «μόδα» μακράν της Ορθόδοξης παράδοσής μας διαμορφώνεται στις μέρες μας και υιοθετείται ακόμα και από πιστούς. Στην οριακή στιγμή του βίου, αρνούνται αυτό που η Εκκλησία εξαρχής εφάρμοσε για τους κεκοιμημένους: τη νεκρώσιμη ακολουθία και την ταφή.

Άνθρωποι που δεν πιστεύουν στον Θεό αντικαθιστούν τη νεκρώσιμη ακολουθία στην εκκλησία με πολιτική κηδεία, αρνούμενοι ακόμα και στο τέλος της ζωής τους την παρηγορία του Θεού και της Εκκλησίας Του.

 

Σε μια αυτάρκεια θωρακισμένοι, δεν αφήνουν χαραμάδα για ύπαρξη Θεού και άλλης ζωής. Στον νου μου ήρθε αυτό που μου έλεγε ο ονομαστός πατέρας Ιωάννης (Παπαγιάννης) από τη Σκήτη της Αγίας Άννας: «Ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει χωρίς Θεό, αλλά δεν μπορεί να πεθάνει χωρίς Θεό».

 

Και αυτή είναι η «ώρα του Θεού».

Άλλοι άνθρωποι, ενώ πολιτογραφούνται πιστοί, δε σέβονται την εξ αρχής διδασκαλία της Εκκλησίας για ταφή του σώματος. Είναι γνωστό ότι ο Κύριος μας έγινε «ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ Σταυροῦ».

Κατά την Ομηρική εποχή, συνυπήρχε η ταφή του σώματος με την καύση του.
Οι χαμηλές κοινωνικές ομάδες δεν είχαν το δικαίωμα της ταφής (!), του τάφου και
όφειλαν να ακολουθούν την καύση σωμάτων τους στις οικογένειές τους. Με την
πόλη-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα το δικαίωμα της ταφής δίνεται σε όλους, είναι μια
κατάκτηση των χαμηλών κοινωνικών τάξεων, ένα δικαίωμα όλων.

Στις Ανατολικές θρησκείες (Ινδουισμός, Βουδισμός κλπ.) η καύση του σώματος έχει σχέση με την πίστη για το ανθρώπινο σώμα και τη μετενσάρκωση (σαμσάρα).

Το πνεύμα (άτμαν) θα αλλάξει σώμα ανάλογο με την ποιότητα των έργων
του (καλό ή κακό κάρμα). Το σώμα καίγεται γιατί αποτελεί μια αυταπάτη (μάγια),
είναι κάτι το ευτελές.

Στη συνέχεια ρίχνεται στον Γάγγη ή σε άλλα ποτάμια και θάλασσες. Μετά από πολλές μετενσαρκώσεις, πιστεύουν ότι θα γίνει η απόσβεση του κακού κάρμα και θα έρθει ως λύτρωση (μόξα ή νιρβάνα) ο εκμηδενισμός. Δεν υπάρχει η πίστη για το ανθρώπινο πρόσωπο και τη μοναδικότητά του, κύρια διδασκαλία της εκκλησίας.

Κατά τη Χριστιανική πίστη ο Θεός δημιουργεί το ανθρώπινο σώμα.

Με χώμα από τη γη, πλάθει τον άνθρωπο και του δίνει πνοή ζωής. Ένα παράδειγμα από την Παλαιά Διαθήκη: ο Ιωσήφ ο πάγκαλος ζητά από τα αδέλφια του όταν πεθάνει να μεταφέρουν το σώμα του από την Αίγυπτο στη γη της Επαγγελίας, για να γίνει εκεί η ταφή του. Ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς έλαβε το ανθρώπινο σώμα κατά την ενανθρώπηση του, χωρίς αμαρτία, νικώντας με την Ανάστασή Του και σωματικά τον θάνατο.

Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού.

Το ανθρώπινο σώμα είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Τα σώματα των αγίων ή τα λείψανα τους (τα ευλογημένα σώματά τους τα οποία, αν και τα πλησίασε η φθορά της ανθρώπινης φύσης, με την ενέργεια του Θεού δεν τα άγγιξε) ευωδιάζουν και αποτελούν πηγή ευλογίας για τους πιστούς.

Πάνω στα λείψανα των μαρτύρων, τα οποία τοποθετούνται κάτω από την αγία
τράπεζα, οικοδομείται κάθε ναός. Η ασθένεια -συνέπεια της Πτώσης, της αρχικής απομάκρυνσης από τον Θεό- σε ανύποπτο χρόνο μπορεί να επισκεφτεί τον άνθρωπο.        Μια σοβαρή αρρώστια μπορεί να καταβάλλει, να διαλύσει το σώμα και να καταργήσει          τα αυτονόητα. Τα συμπτώματα του σώματος προειδοποιούν τον άνθρωπο πως «έμπλεξε».  Το σώμα αυτό προηγουμένως έσφυζε από ζωή, έδωσε ζωή, μετάγγισε τη συνέχεια της ζωής,
αγωνίστηκε για την καθημερινότητα και την αιωνιότητα, αμάρτησε, μετανόησε.

Η αρρώστια έχει τη δύναμη να το ταπεινώσει.

Στη διπλωματική μου εργασία για την ασθένεια έγραφα τη φράση, την οποία ένας εκ των τριών εξεταστών μου ζήτησε να αποσαφηνίσω: «Η μυστική δύναμη της ασθένειας». Η δύναμή της να αναπλάσει τον άνθρωπο, να τον κάνει να δει το βάθος της ζωής, το μυστήριό της. Η κατάρρευση της αυτάρκειας, της αυταρέσκειας. Η δύναμη της αδυναμίας.

Η Εκκλησία οφείλει να διασαφηνίσει στους πιστούς που εκφράζουν την επιθυμία οι ίδιοι ενόσω ζουν ή οι συγγενείς τους μετά θάνατόν τους για καύση του σώματός τους (άλλο είναι η ακούσια καύση του σώματος έπειτα από πυρκαγιά ή δυστύχημα) ότι δε δύναται να τελέσει την υπάρχουσα νεκρώσιμη ακολουθία και να διαβάσει τις σχετικές ευχές της «χοῦς εἶ καί εὶς χοῦν ἀπελεύσει» για τον άνθρωπο και το σώμα του.

Ο χους να επανέλθει στη γη «ἐξ ἦ ἐλήφθη» για να γίνει νερό, φωτιά, αέρας, στοιχείο του διαστήματος. Η εκκλησία ίσως θα ήταν καλό να ασκήσει την παιδαγωγία της. Θα μπορούσε να τελέσει ένα τρισάγιο και να μη συμμετέχει σε λόγους και τιμές προς την εκπεφρασμένη επιθυμία να οδηγηθεί το σώμα σε καύση, χωρίς να σημαίνει ότι η ψυχή αυτή θα χαθεί κατά την αιωνιότητα.

Με τα μνημόσυνα της Εκκλησίας αποδίδεται τιμή στο ανθρώπινο σώμα.

Κατά τα τριήμερα μνημόσυνα, τα εννιάμερα οδηγείται η ψυχή ενώπιον του δημιουργού της
και έως την τεσσαρακοστή ημέρα η ψυχή έχοντας αφήσει το σώμα της περιφέρεται
στα μέρη όπου έζησε με το σώμα για να γίνει η πρώτη κρίση της και η κατάταξή της
κοντά ή μακράν του Θεού.

Όχι μόνο ο κεκοιμημένος ωφελείται με τα μνημόσυνα και τα σαρανταλείτουργα, αλλά και οι αγαπημένοι του, αυτοί που αισθάνονται τον πραγματικό πόνο της απώλειας, ωφελούνται. Με τα μνημόσυνα και την ευλογία, το καντυλάκι, το θυμίαμα, την επίσκεψη στον τάφο όπου μέσα βρίσκεται το σώμα του αγαπημένου, ασχέτως ότι η δύναμη της φθοράς άρχισε να το καταβάλλει, απαλύνεται ο πόνος.

Κλαίει ο αγαπημένος το πρόσωπο που έφυγε για τη «χώρα των ζώντων». Η πίστη δεν αναιρεί τον πόνο της απώλειας. Μόνο τον μικραίνει. Ο χρόνος θα τον εκμηδενίσει και θα μείνει η αιώνια μνήμη. Και όσο πιο πολλοί φεύγουν ο θάνατος γίνεται πιο φιλικός, είναι η μετάβαση στη χώρα των πολλών αγαπημένων.

Η ίδια η Ζωή, ο Κύριος, δάκρυσε στη συνάντηση της πονεμένης αδελφής του Λαζάρου,
ασχέτως ότι γνωρίζει ότι σε λίγη ώρα θα πάει και θα τον καλέσει να επιστρέψει στον
οίκο του.

Αντίθετα κατά την αποτέφρωση και το πάγωμα από μια τέτοια συνάντηση με
τον αγαπημένο (την τέφρα του) φωλιάζει μέσα ο πόνος και το πένθος. Το «παγωμένο
πένθος» που στις χώρες που εφαρμόζεται ευθύνεται για πολλά φαινόμενα
κατάθλιψης. Ο πόνος έμεινε μέσα στους αγαπημένους και δεν εκφράστηκε.

Δεν έκλαψαν τον κεκοιμημένο. Εξαφάνισαν το σώμα του και θα μείνει μόνο η μνήμη. Τον
αποχαιρέτισαν, του ευχήθηκαν «καλό ταξίδι». Για πού, όμως; Για το μηδέν;

Η δύναμη της πίστης είχε αποκαλυφθεί για μια ακόμη φορά τη στιγμή που η
ελληνική πολιτεία -ασχέτως ότι οι περισσότεροι δεν ερμήνευσαν τότε τα σημεία των
καιρών- ψήφιζε τον νόμο 3448/2006, άρθρο 35 (ΦΕΚ 57/Α/15-3-2006) για την καύση
των νεκρών και τη δυνατότητα ίδρυσης αποτεφρωτηρίων στην Ελλάδα.

Ο Όσιος Βησσαρίων (κατά κόσμον Ανδρέας Κορκολιάκος, 1908-1991), 15 χρόνια μετά την κοίμηση και ταφή του, στις 3 Μαρτίου 2006 αποκαλυπτόταν κατά τη συντήρηση του
τάφου του στη μονή Αγάθωνος της Φθιώτιδας το άφθαρτο σώμα του.

Μια νίκη κατά της φθοράς, η φωνή του ουρανού για τα όσα σχεδιάζονταν στην Ελλάδα. «΄Ηταν σαν να σου μιλούσε ο Βησσαρίων, σαν να γέλαγε. Μοσχοβολούσε το περιβάλλον.
Κρατούσε στα χέρια του σφικτά ένα μικρό ευαγγέλιο. Τα χέρια του δεν είχαν χάσει
την ακαμψία η οποία χάνεται τέσσερεις ώρες μετά τον θάνατο. Βρέθηκα προ ενός φοβερού οράματος!

Τρεις μέρες δεν έχω κοιμηθεί», δήλωνε ο κορυφαίος ιατροδικαστής Πάνος Γιαμαρρέλος.

Η Εκκλησία στις 14 Ιουνίου 2022 κατέγραψε στο αγιολόγιο της τον ιερομόναχο Βησσαρίωνα, όχι μόνο για το άφθαρτο σώμα του αλλά και για το ότι όλη του η βιωτή ήταν άγια, και καθόρισε να εορτάζεται η μνήμη του στις 22 Ιανουαρίου, ημέρα της κοίμησής του.

Άγιος Παΐσιος

Ο Άγιος Παΐσιος είχε μιλήσει για την καύση των νεκρών, πολλά χρόνια πριν
ψηφιστεί στην Ελλάδα ο σχετικός νόμος (3448/2006). Ο ίδιος κατά τη μάχη της
Κόνιτσας (1947) και σε άλλες μάχες κατά τον Εμφύλιο πόλεμο διακινδύνευσε πολλές
φορές, οι σφαίρες σφύριζαν δίπλα του, για να μη μείνουν άταφοι οι νεκροί.
Στην Ευρώπη, έλεγε, καίνε τους νεκρούς, όχι γιατί δεν έχουν χώρους για να
τους θάψουν, αλλά γιατί το θεωρούν πρόοδο. Βάζουν μετά τη σκόνη, την τέφρα, σε
ένα κουτάκι και το παραδίνουν στους δικούς τους. Καίνε τους νεκρούς, γιατί οι
μηδενιστές θέλουν να τα διαλύσουν όλα, ακόμα και τον άνθρωπο.

Δεν θέλουν να μείνει κάτι που να θυμίζει στους ανθρώπους τους γονείς, τους παππούδες, τη ζωή των προγόνων τους. Θέλουν να αποκόψουν τους ανθρώπους από την παράδοσή τους, να ξεχάσουν την άλλη ζωή και να τους «δέσουν» σε αυτήν τη ζωή.

Θεωρούσε ντροπή το να λένε κάποιοι στην Ελλάδα ότι θα καίνε τους νεκρούς
για λόγους υγιεινής και για εξοικονόμηση χώρου. «Όλη την ατμόσφαιρα την έχουν
μολύνει, τα οστά τους πείραξαν;» Σε όλη την Ελλάδα «πως για τα σκουπίδια
βρίσκουν τόσο τόπο και για τα οστά που είναι ιερά δεν βρίσκουν»; Ανάμεσά τους
υπάρχουν πολλά οστά Αγίων. Έλεγε ακόμα με αγωνία: «Τόσος τόπος υπάρχει!
Χάθηκε λίγο μέρος;»

Έξω από την Αθήνα υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις και είναι του Δημοσίου. Εξάλλου, οι περισσότεροι κάτοικοι της Αθήνας είναι από τις επαρχίες.
Τους κεκοιμημένους θα μπορούσαν να τους πηγαίνουν για την ταφή στον τόπο τους
και οι δικοί τους να επιβαρύνονται μόνο με τα έξοδα της μεταφοράς. Να πούνε ότι
όσοι ήρθαν από την επαρχία τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, όταν πεθαίνουν, να
γίνεται η ταφή τους στην επαρχία.

Για όσους είναι τρεις γενιές στην Αθήνα να βρουν μία λύση εκεί. Ύστερα, μετά την εκταφή, μπορούν να ανοίγουν σε μεγάλο βάθος λάκκους και εκεί να βάζουν τα οστά, όπου θα τα έχουν όλα μαζεμένα. Η Εκκλησία, έλεγε, πρέπει να πάρει θέση για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, γιατί είναι «ασέβεια να αφήνει τους κοσμικούς να χειρίζονται πνευματικά θέματα», να λένε και να κάνουν ότι θέλουν. Με αυτά χάνεται σήμερα η ευλογία του Θεού για όλον τον κόσμο!