Ποταμός Ιλισσός: Γιατί κατέστρεψαν το ιερό ποτάμι της Αρχαίας Αθήνας;
«Πώς τον λέν’, πώς τον λέν’ τον ποταμό» έγραφε ο στιχουργός Γ. Εμιρζάς και μελοποιούσε ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος σίγουρα γνώριζε πως ο πάλαι ποτέ «αργυροδίνης»
Ιλισσός μετατράπηκε σε «βορβοροδίνη»! Την απαρχή της καταστροφής πρέπει να την αναζητήσουμε στα χρόνια του Όθωνα, αφού γνωρίζουμε πως η διαχείριση των υδάτων των ποταμών – περιλαμβανομένου και του Ιλισσού – τελούσε στα χρόνια της τουρκοκρατίας αλλά και τουλάχιστον την πρώτη εκατονταετία του ελεύθερου ελληνικού κράτους υπό καθεστώς ειδικών ρυθμίσεων.
Κυρίαρχη της διαχείρισης των υδάτων ήταν η δημογεροντία, η οποία όταν συγκροτήθηκε το ελεύθερο κράτος παρέδωσε τις εξουσίες της στον νεοσύστατο και πάμφτωχο Δήμο Αθηναίων. Ο τελευταίος υπήρξε ο αποκλειστικός και μόνος διαχειριστής του αμμοχάλικου της κοίτης του Ιλισσού, το οποίο πωλούσε στους εργολάβους για να στρώνουν τους δρόμους της πόλης!
Το ποτάμι προσπαθεί να αντισταθεί, αλλά το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο. Μαζί και τα σπίτια με τα κεραμίδια στην κοίτη του. Είναι η εποχή που στην Αθήνα χτίζονται οι πολυκατοικίες και τα μεγάλα ξενοδοχεία. Στα δεξιά διακρίνεται ο τσιμεντένιος σκελετός του Holiday Inn. Δίπλα του βρίσκεται ο θερινός Σινέ Ιλισός ενώ οι πιο παρατηρητικοί, βλέπουν στο βάθος ένα μεγάλο κτίριο που είναι η πρώην ΟΥΛΕΝ, που μετά έγινε ΕΥΔΑΠ. Επίσης διακρίνεται το Μαιευτήριο «Αλεξάνδρα». Στο βάθος της φωτογραφίας διακρίνεται το Μαιευτήριο «Αλεξάνδρα» Λογικά βρισκόμαστε στο τέλος της δεκαετίας του 50, όταν εργολάβοι και πολιτικοί ξεκινούσαν την «δολοφονία» της πόλης. Σύμφωνα με την τεκμηρίωση που έκαναν οι φίλοι της διαδικτυακής ομάδας της Μάρως Μπουρδάκου, «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια πανέμορφη πόλη που την έλεγαν Αθήνα», η φωτογραφική λήψη έγινε πριν από το παρκάκι μεταξύ Παπαδιαμαντοπούλου και Αλκμάνος. (σημερινή πλατεία Βραζιλίας) Στο σημείο αυτό επί της Αλκμάνος υπήρχε γέφυρα. Σύμφωνα με τη Σοφία Σουμελά, πρέπει να δείχνει την περιοχή γύρω στο 1958, πριν σκεπαστεί ο Ιλισσός και διαλυθούν τα σπιτάκια που υπήρχαν στη γειτονιά. Οι κάτοικοι της περιοχής αυτό το τμήμα του ποταμού το ονόμαζαν «Αβησσυνία»….
Πρόκειται λοιπόν για τη λεωφόρο Μιχαλακοπούλου. Δίπλα στο σημείο που κτίστηκε το Χόλιντεϊ Ινν ( σημερινό Κράουν Πλάζα), υπήρχε μέχρι το 1957 το γήπεδο του Ηλυσιακού, «παρά την κοίτη του Ιλισσού ποταμού», όπως έγραφε το καταστατικό του. Στο πρώτο σπίτι της οδού Ιλισίων, μονοκατοικία παλιά με υπέροχο κήπο, έμενε ο γλύπτης Φωκίων Ρωκ, γνωστός μεταξύ άλλων και για το μνημείο του «Άγνωστου Στρατιώτη», που επιμελήθηκε μαζί με τον αρχιτέκτονα Εμμ. Λαζαρίδη…
- Χάρτης με την πορεία του Ιλισού τότε και τώρα….
Ο Ιλισός «εξαφανίστηκε» επί Καραμανλή για να περάσουν τα αυτοκίνητα Ο ποταμός πήρε το όνομά του από τον ημίθεο Ιλισσό, γιο του Ποσειδώνα και της Δήμητρας, που λατρευόταν σε ιερό κοντά στο λόφο του Αρδηττού. Τα νερά του ήταν καθαρά και οι κάτοικοι απολάμβαναν το πολύτιμο πόσιμο νερό, ενώ και πότιζαν τις καλλιέργειές τους. Σήμερα το σκηνικό έχει αντιστραφεί. Το ποτάμι εγκιβωτίστηκε και πλέον κυλάει υπόγεια. Πρώτος το 1930 ο ακαδημαϊκός Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλου είχε δημόσια παρέμβει και επισήμανε, πως αν οι νεοέλληνες έκαναν το ατόπημα να καλύψουν τον Ιλισσό, «ο πολιτισμός θα μας διαγράψη από τας δέλτους του»! Ο ηλικιωμένος άνδρας διατηρούσε νεανικό πνεύμα και έγραφε ότι: «πρόκειται περί καταστροφής δευτέρας μετά την του Παρθενώνος, με την διαφοράν ότι εκείνον μεν τον κατέστρεψαν ξένοι, αυτόν δε πρόκειται να τον καταστρέψουν Έλληνες, ως τοιούτοι τουλάχιστον φέρονται εις τα Μητρώα των αρρένων». Την δεκαετία του 50 επί Κωνσταντίνου Καραμανλή τα συμφέροντα της αυτοκίνησης έφεραν στην περιοχή λεωφόρο που φέρει το επώνυμο του Μιχαλακόπουλου, την ανισόπεδη λεωφόρο Βασ. Κωνσταντίνου και την Καλλιρρόης. Κάτω από αυτά τα έργα «πολιτισμού» βρίσκεται η κοίτη του αρχαίου Ιλισσού που πλέον «κοιμάται». Το ερώτημα είναι εάν στο μέλλον θα βρεθούν οραματιστές πολιτικοί να τον ξυπνήσουν. Μάλλον απίθανο….
Νέα τεκμηρίωση της φωτογραφίας Πρόσφατη τεκμηρίωση από την ομάδα «Παλιές φωτογραφίες της Αθήνας » επισημαίνει ότι η λήψη πρέπει να έγινε από την οδό Δημητρέσσα και η νεοανεγειρόμενη οικοδομή πρέπει να είναι στην Αντιμάχου και Μιχαλακοπούλου. Και αυτό γιατί το Holiday In φαίνεται να αναγέρθηκε αργότερα. Επίσης τεκμηριώνεται ότι το κτίριο της ΟΥΛΕΝ στην Ιλισίων είναι αυτό που εικονίζεται. Αριστερά στο βάθος όμως, η άσπρη πολυκατοικία δεν σχέση με το μαιευτήριο Αλεξάνδρα, που είναι πιο αριστερά, αλλά είναι η πολυκατοικία της Παπαδιαμαντοπούλου κάπου στο 29 με 33…
