Μαστοροχώρια Κόνιτσας: Μια αποδράση πέρα από τα συνηθισμένα
Αν σας αρέσουν τα παρθένα ορεινά τοπία, οι πιο χαλαροί ρυθμοί και οι αποδράσεις πέρα από τα συνηθισμένα, τότε αξίζει να ανακαλύψετε τα Μαστοροχώρια Κόνιτσας, τα χωριά των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που διατηρούν την αυθεντικότητά τους.
Πέτρα και νερό, βουνό και ποτάμι, μαγευτική, ατέλειωτη θέα και αναζωογονητική, λυτρωτική ηρεμία. Η φύση και ο άνθρωπος, οι κατάφυτες πλαγιές και τα λαξευμένα πέτρινα χωριά, οι διάσπαρτες εκκλησίες και τα τοξωτά γεφύρια. Και πάνω από όλα η τέχνη των Ηπειρωτών μαστόρων, εκείνων που άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους, δίνοντας μοναδικό χαρακτήρα και όνομα στα 27 χωριά που απαρτίζουν τα Μαστοροχώρια του δήμου Κόνιτσας, στο βορειότερο άκρο του νομού Ιωαννίνων.
Μαστοροχώρια: Η γοητεία των πετρόχτιστων σπιτιών
Η Πυρσόγιαννη.
Το πιο ξακουστό χωριό της περιοχής είναι η Πυρσόγιαννη. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε μια πλαγιά του Γράμμου, μέσα σε ένα απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς τοπίο, σε υψόμετρο 850 μ. και σε απόσταση 27 χλμ. από την Κόνιτσα. Από το 1999 έως το 2010 υπήρξε έδρα του Δήμου Μαστοροχωρίων. Το χωριό διατηρεί στοιχεία της παλιάς αίγλης του, στα μνημεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, στα λιθόστρωτα καλντερίμια που οδηγούν στις γειτονιές με τα πετρόχτιστα αρχοντικά και τις επιδέξια πελεκημένες εκκλησίες, που αποτελούν όλα έργα των ντόπιων μαστόρων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων, που φιλοξενείται στο πέτρινο κτήριο του σχολείου. Ανηφορίστε προς την πλατεία της Κόκκα Καρυάς και από εκεί ως τον αιωνόβιο πλάτανο και ακόμα ψηλότερα έως την εκκλησία του Άγιου Γεωργίου που θα σας εντυπωσιάσει με τον όγκο της και το διπλό καμπαναριό της. Στο χωριό λειτουργεί ο μικρός ξενώνας Αρμολόι, που προσφέρει ζεστή φιλοξενία και ντόπιο φαγητό.
Γοργοπόταμος, Ασημοχώρι, Χιονάδες
Ανηφορίζοντας από τη Βούρμπιανη, ο δρόμος μας οδηγεί πολύ κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε χωριουδάκια όμορφα και γραφικά, αλλά σχεδόν έρημα το χειμώνα. Ο Γοργοπόταμος, που παίρνει το όνομά του από τον παραπόταμο του Σαραντάπορου, όπως και το Ασημοχώρι είναι τα χωριά που γέννησαν τους ξακουστούς ξυλογλύπτες, τους επονομαζόμενους «ταλιαδούρους». Σκαλίζοντας καρυδιά κομμένη τουλάχιστον 5 χρόνια νωρίτερα, ρόμπολο και κυπαρισσόξυλο και δεχόμενοι στην πορεία του χρόνου επιδράσεις από τα ταξίδια τους σε Βαλκάνια και Μικρά Ασία, επιδόθηκαν στη διακόσμηση ναών, δημοσίων κτιρίων και αρχοντικών. Η καλλιτεχνική τους έκφραση έφτασε στο απόγειό της από τα μέσα του 18ου αιώνα και για 100 χρόνια, και εξαιρετικά δείγματά της σώζονται σε τέμπλα ναών της περιοχής, όπως αυτό της Παναγίας στο Γοργοπόταμο, έργο του Βασίλειου Σκαλιστή, του τελευταίου μεγάλου ξυλογλύπτη αυτού του τόπου.
Ρίξτε μια ματιά στο μαρμάρινο μνημείο των πεσόντων του χωριού και στην προτομή του λοχαγού Γεωργίου Παπαθεμιστοκλέους που χάθηκε ηρωικά στο Τεπελένι, πριν συνεχίσετε για τους Χιονάδες, ανεβαίνοντας στα 1.150 μέτρα στην πλαγιά του Γράμμου. Τα πρώτα χιόνια που συναντάμε στο δρόμο δίνουν μια πειστική εξήγηση για το όνομα του χωριού, ενώ ένα χαμηλό, πέτρινο μονότοξο γεφύρι στη θέση Παρασπόρι μας υποδέχεται λίγο πριν την είσοδο του χωριού. Αυτό ήταν το φημισμένο «χωριό των ζωγράφων», σπουδαίων λαϊκών αγιογράφων που εργάστηκαν σε ολόκληρη την Ήπειρο και πέρα από αυτή και των οποίων τις τοιχογραφίες θαυμάζουμε σήμερα σε αμέτρητες εκκλησίες.
Αυτοί και η ποιότητα της δουλειάς τους, που είναι πολύτιμη παρακαταθήκη της τοπικής παράδοσης, τιμώνται από το Μουσείο Χιοναδιτών Ζωγράφων και Αγιογράφων που λειτουργεί εδώ (κλειστό αυτή την εποχή). Κάποτε οι Χιονάδες είχαν πάνω από 300 κατοίκους. Πλέον, το χειμώνα είναι μόνο 2, ένα ζευγάρι κτηνοτρόφων που μας υποδέχθηκε με χαμόγελο και ξαπόστασε μαζί μας αγναντεύοντας τη συγκλονιστική θέα από τον περίβολο του Αγίου Αθανασίου.
Πληκάτι
Εκατό μέτρα ψηλότερα ο καιρός αγριεύει για τα καλά, το χιόνι είναι πυκνό και τα γραφικά καλντερίμια που ελίσσονται ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια θέλουν αρκετή προσοχή. Βρισκόμαστε στο Πληκάτι, το χωριό των 30 κατοίκων και των 16 εκκλησιών, όπως πληροφορούμαστε στο ταπεινό καφενείο του, όπου ελληνικός καφές και τσίπουρο σερβίρονται δίπλα στη μεγάλη ξυλόσομπα. Εδώ, θα ευχαριστηθείτε να ακούτε ιστορίες από τους ντόπιους: για τα «στοιχειά του Γράμμου», την κορυφή Τσιούκα Πετς, τα δάση με τις οξιές, το δρυμό Σκοτάδι με τα μυρωμένα έλατα και πεύκα, τους τρεις νερόμυλους που λειτουργούσαν παλιά στο Πληκάτι και βέβαια για την αγαπημένη, θαυματουργή εικόνα της Παναγία, που βρέθηκε από βοσκούς μέσα στο δάσος.
Η εικόνα μεταφέρθηκε στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που θα συναντήσετε μπαίνοντας στο χωριό, όμως με τρόπο θαυματουργό κάθε βράδυ μετακινούνταν αλλού, υποδεικνύοντας στους κατοίκους του Πληκατίου τη θέση όπου έπρεπε να χτιστεί μια νέα εκκλησία. Είναι ο ναός της Κοιμήσεως Θεοτόκου, που ξαναχτίστηκε το 1950 με τη συνδρομή των χωρικών και του στρατού, αφού η οροφή του καταστράφηκε από οβίδα στον εμφύλιο. Ζητήστε να σας ανοίξουν την εκκλησία προκειμένου να δείτε τη θαυματουργή εικόνα της Οδηγήτριας, το υπέροχο σκαλιστό τέμπλο, τα ξυλόγλυπτα στασίδια και το μικρό θόλο της.
Αν σας γοητεύσει το παρθένο ορεινό τοπίο ή αποφασίσετε να επιστρέψετε με ήπιο καιρό την άνοιξη, αξίζει να μείνετε στο συγκρότημα παραδοσιακών καταλυμάτων «Το Αγριολούλουδο του Γράμμου», πάνω από το Πληκάτι, στα 1.350 μέτρα. Διατίθενται πέτρινα οικογενειακά διαμερίσματα, ενώ θα δοκιμάσετε σπιτική κουζίνα στο εστιατόριό τους και θα απολαύσετε πεζοπορίες, βόλτες με mountain bikes ή άλογα, οργανωμένες από τους ιδιοκτήτες του ξενοδοχείου που γνωρίζουν καλά την περιοχή.
Πυρσόγιαννη
Εναρμονισμένη πλήρως στο τοπίο γύρω της, με δάση από βελανιδιές και πεύκα να την περιβάλλουν, η Πυρσόγιαννη εντυπωσιάζει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τα πέτρινα αρχοντόσπιτά της, κλιμακωτά χτισμένα στα 850 μέτρα σε μια πλαγιά του Γράμμου. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα Μαστοροχώρια, εξάλλου υπήρξε έδρα του δήμου Μαστοροχωρίων, όπως μαρτυρά και το κτίριο της κοινότητας που μας υποδέχεται στην είσοδο του χωριού. Απέναντί του, η κεντρική πέτρινη βρύση «Γκουμπές» προσφέρει αδιάκοπα τα δροσερά νερά της στους οδοιπόρους, ενώ από κει τα λιθόκτιστα δρομάκια οδηγούν στο ναό του Αγίου Γεωργίου.
Αξίζει η σύντομη ανηφόρα για μια επίσκεψη στην πανέμορφη πέτρινη εκκλησία με τα δίδυμα κωδωνοστάσια, τις μπλε λεπτομέρειες, τα δύο μνημεία στον περίβολό της και την ατελείωτη θέα σε όλο το χωριό και τις γύρω πλαγιές. Στην άλλη εκκλησία της Πυρσόγιαννης, τον Άγιο Νικόλαο, στεγάζεται εκκλησιαστικό μουσείο, ενώ σε φάση δημοπράτησης είναι το πολυαναμενόμενο Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων. Μην παραλείψετε μια στάση στο καλοφροντισμένο καφενείο «Η Κόκα Καρυά». Στα ξυλόγλυπτα καναπεδάκια και τα μαρμάρινα τραπέζια που απλώνονται γύρω από τη σόμπα, πιθανόν να συναντήσετε κάποιους από τους 25 κατοίκους του χωριού, που πρόθυμα θα σας εξηγήσουν το παράξενο όνομα του καφενείου.
Μοναστήρι, Μόλιστα και Γαναδιό
Κάποτε ενιαίος οικισμός και διαχρονικά εξαίσια δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής, τα τρία αυτά χωριά βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση και προσφέρονται για αναζωογονητικούς περιπάτους και ποδηλασία στα δάση που τα περιβάλλουν. Το Μοναστήρι φημίζεται για το πανηγύρι του στις 6 Αυγούστου, ενώ αντίστοιχα στη Μόλιστα, πλήθος κόσμου και παραδοσιακούς οργανοπαίχτες συγκεντρώνει το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου.
Τέλος, το κουκλίστικο Γαναδιό μοιάζει πραγματικά με ζωγραφιά, με σκηνικό ταινίας σε γκρίζους τόνους, χτισμένο ολόκληρο από πέτρα. Νερά κυλούν σε πέτρινα αυλάκια, γάτες σεργιανίζουν στα πέτρινα σοκάκια, τα καλοφτιαγμένα αρχοντικά εντυπωσιάζουν κι οι Άγιοι Ταξιάρχες υποδέχονται τους επισκέπτες στην είσοδο ήδη του χωριού. Περπατήστε το απ’ άκρη σ’ άκρη κι αφήστε την αυθεντική γοητεία του να επιβεβαιώσει ότι τα Μαστοροχώρια είναι το ωραιότερο μυστικό της Ηπείρου.
