Με επιτυχία στέφθηκε στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη το Συνέδριο: “Αρχέτυπα στις ελληνικές βιβλιοθήκες – Καταγραφή, τεκμηρίωση, ιστορική πλαισίωση” και Έκθεση “Η ελληνική γραμματεία στην πρώιμη τυπογραφία”
Ένα διήμερο αφιερωμένο στο βιβλίο, την ιστορία του και τις βιβλιοθήκες πραγματοποιήθηκε
στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, την Παρασκευή 17 και το
Σάββατο 18 Μαρτίου 2023.
Το συνέδριο με θέμα «Αρχέτυπα στις ελληνικές βιβλιοθήκες:
Καταγραφή, τεκμηρίωση, ιστορική πλαισίωση», είχε στόχο να αποτελέσει αφορμή
συνάντησης και διαλόγου επιστημόνων, ερευνητών και επαγγελματιών από τον χώρο του
βιβλίου και των βιβλιοθηκών, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για τη μελέτη των
αρχετύπων και ιδιαίτερα των υλικών μαρτυριών τους.
Στο συνέδριο, αναδείχτηκαν, όχι μόνο, τα αρχέτυπα που θησαυρίζονται στις ελληνικές
βιβλιοθήκες, δημόσιες, δημοτικές, πανεπιστημιακές, μοναστηριακές, ιδιωτικές, αλλά και τα
στοιχεία προέλευσής τους, οι προηγούμενοι κτήτορές τους, καθώς και η σύνδεσή τους με
την ιστορία των τόπων όπου τα βρίσκουμε σήμερα: Θεσσαλονίκη, Κοζάνη, Μυτιλήνη,
Πάτμος, Κρήτη, Ιωάννινα.
Παράλληλα, παρουσιάστηκαν και συλλογές, οι οποίες, ενώ είναι γνωστό ότι υπήρχαν, σήμερα έχουν χαθεί ή καταστραφεί, όπως αυτές της Κέρκυρας.
Επίσης, ακούστηκαν εισηγήσεις που έδωσαν γενικότερα στοιχεία για την κυκλοφορία και
χρήση του έντυπου βιβλίου στον σημερινό ελλαδικό χώρο, καθώς και για το κοινό,
ελληνόφωνο και μη, που διάβαζε και ενδιαφερόταν για βιβλία στα ελληνικά ή που σε
μεταγενέστερους αιώνες συνέλεγε βιβλία.
Μετά από ταξίδια 4 χρόνων, η Ομάδα του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη κατέγραψε
αναλυτικά στη βάση Material Evidence in Incunabula, τα 548 συνολικά αντίτυπα
αρχετύπων, που εντοπίζονται μέχρι στιγμής στην Ελλάδα, και συγκεντρώθηκαν στην
ειδικά διαμορφωμένη ιστοσελίδα και εφαρμογή του Ιδρύματος, “Map-inc”, mapping
incunabula in Greek libraries.
Η νέα ιστοσελίδα/χάρτης, η οποία παρουσιάζει τη διασπορά των αρχετύπων στις βιβλιοθήκες της Ελλάδας, αποτελεί ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό εργαλείο που θα συμβάλλει στην έρευνα γύρω από την κυκλοφορία των κειμένων στην Ελλάδα από τον 16ο αιώνα και μετά, τα εμπορικά δίκτυα και την οικονομική αξία των βιβλίων, την παραγωγή έντυπων βιβλίων που απευθύνονται σε ελληνόφωνο κοινό,
την ταυτότητα των αναγνωστών και σημαντικές προσωπικότητες που έπαιξαν ρόλο στη
δημιουργία σημαντικών ελληνικών βιβλιοθηκών και συνεχίζουν μέχρι σήμερα.
Εκτός από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος, παρουσιάστηκαν και άλλες μεγάλες ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων που αποδελτιώνουν και τεκμηριώνουν τα σωζόμενα αρχέτυπα, τα κείμενα που περιλαμβάνουν, τα τυπογραφικά τους στοιχεία και τις υλικές μαρτυρίες τους. Με την τεχνολογία στη φαρέτρα τους, ιστορικοί, φιλόλογοι, βιβλιοθηκονόμοι και άλλοι ειδικοί στον
χώρο του βιβλίου, έχουν τη δυνατότητα για καταγραφή (capturing) πληροφοριών γρήγορα
και εύκολα, την τεκμηρίωση (recording) στοιχείων, κειμενικών και φωτογραφικών, με
ενιαίο και στερεότυπο τρόπο, ακολουθώντας τα σχετικά διεθνή πρότυπα, κάνοντάς τα άμεσα και εύκολα προσβάσιμα.
Επίσης, μέσω της εικονοποίησης (visualization), διευκολύνεται η προβολή, διάχυση και εκλαΐκευση αυτών των στοιχείων, τα οποία συγκεντρώνονται σε μεγάλες βάσεις δεδομένων (big data) που επιτρέπει τη μετάβαση από το ειδικό στο γενικό, και την εξαγωγή συμπερασμάτων με μεγάλα ποσοτικά δείγματα.
Έτσι, από το συγκεκριμένο και τοπικό περνάμε στο συνολικό και παγκόσμιο.
Αυτός ακριβώς ήταν και ο στόχος της όλης προσπάθειας καταγραφής των αρχετύπων
που σώζονται στις ελληνικές βιβλιοθήκες: να συγκεντρωθούν όλα τα δεδομένα για τη
χώρα μας και στη συνέχεια να ενταχθούν στα παγκόσμια, ώστε το κομμάτι μας να βρει
τη θέση του στο μεγαλύτερο, συνολικό παζλ.
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, λειτουργεί η έκθεση “Η ελληνική γραμματεία στην πρώιμη
τυπογραφία”, με αρχέτυπα ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς και επιλεγμένες
πρώιμες αριστοτελικές εκδόσεις.
Τα αντίτυπα προέρχονται από την πλούσια συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη (Συλλογή Bibliotheca Graeca του Σ. Οικονομόπουλου, Συλλογή Π. Λασκαρίδη). Τα εγκαίνια της έκθεσης τελέστηκαν από την Α.Ε. Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, την Παρασκευή 17 Μαρτίου.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 42 αρχέτυπα ελληνικού ενδιαφέροντος, καθώς και 20 αριστοτελικές εκδόσεις του 15ου και 16ου αιώνα, αντιπροσωπευτικά παραδείγματα ελληνικών πρωτότυπων εκδόσεων και λατινικών μεταφράσεων, τυπωμένα από το 1470 έως το 1500, καλύπτοντας ένα μεγάλο θεματικό και χρονολογικό εύρος: από την πρώτη έκδοση των ομηρικών επών έως συγγραφείς του ύστερου Βυζαντίου.
Κεντρική θέση κατέχουν ιστορικές πρώτες εκδόσεις και χαρακτηριστικά παραδείγματα των τεχνικών και καλλιτεχνικών εξελίξεων της τυπογραφικής τέχνης των πρωτοπόρων τυπογράφων Άλδου
Μανούτιου, Ζαχαρία Καλλιέργη, Λορέντζο ντι Αλόπα, Έρχαρτ Ράντολτ και των συνεργατών τους. Παράλληλα, τα βιβλία αυτά αναδεικνύονται ως ιστορικά και συλλεκτικά αντικείμενα χάρη στα στοιχεία που απέκτησαν στη μακρόχρονη ζωή τους μετά το τυπογραφείο, όπως οι πολυτελείς βιβλιοδεσίες και η χειρόγραφη διακόσμηση.
INFO
Η Συλλογή Αρχετύπων του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη προέρχεται από τις δύο
σημαντικότερες συλλογές της Ιστορικής του Βιβλιοθήκης: τη Bibliotheca Graeca του
Αθανάσιου Οικονομόπουλου και τη Συλλογή του Προέδρου του Ιδρύματος Παναγιώτη
Λασκαρίδη. Περιλαμβάνει κυρίως ελληνικές και ελληνικού ενδιαφέροντος εκδόσεις, καθώς
και αξιόλογα δείγματα της λατινικής, μεσαιωνικής και μεταγενέστερης γραμματείας.
Σήμερα, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη κατέχει τη δεύτερη μεγαλύτερη συλλογή
αρχετύπων στην Ελλάδα, μετά την Εθνική Βιβλιοθήκη.
Η Συλλογή αποτελείται από 138 τίτλους σε 146 αντίτυπα, και συνεχίζει να εμπλουτίζεται.
Η έκθεση “Η ελληνική γραμματεία στην πρώιμη τυπογραφία”
Διάρκεια έκθεσης: έως 31 Μαΐου 2023
Χώρος: Ιστορική Βιβλιοθήκη, 2ας Μεραρχίας 36 & Ακτής Μουτσοπούλου, Πειραιάς
Ωράριο: Δευτέρα-Παρασκευή 10.00-16.00. Επιλεγμένα Σαββατοκύριακα 12.00-14.00
