«Ο ρόλος της ελιάς και του λαδιού στην χριστιανική πίστη»
Το δέντρο της ελιάς και το λάδι έχουν για τον βυζαντινό άνθρωπο πέρα από την καθημερινή διατροφική σημασία, μια σειρά από συμβολικές σημασίες.
Το ελαιόλαδο συχνά το χρησιμοποιούσαν κατά την χριστιανική δοξασία, οι άγιοι ως «θαυματουργό» φάρμακο και μ’ αυτό θεράπευαν ασθένειες που οι γιατροί αδυνατούσαν να θεραπεύσουν. Ετυμολογικά, η λέξη “έλαιον” συνδέεται με την λέξη “έλεος” και έτσι καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός αναφορών στην σχέση των δυο αυτών λέξεων, ιδιαίτερα σε αγιολογικά κείμενα.
Για παράδειγμα, στον βίο του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος, ένα στεφάνι ελιάς στο κεφάλι μιας γυναίκας συμβολίζει την ελεημοσύνη.
Γεωγραφικά και πολιτισμικά, ο πλούσιος πνευματικός και συμβολικός ρόλος του λαδιού ταυτίζεται με τον χώρο που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ο χριστιανισμός.
Οι κάτοικοι της Μεσογείου, προσαρμόζοντας τις ανάγκες τους στις δυνατότητες του φυσικού τους περιβάλλοντος, ανάδειξαν την ελιά και το λάδι σε βασικά στοιχεία της καθημερινότητας τους. Χρησιμοποιώντας το στην διατροφή τους, για φωτισμό και ως φάρμακο.
Η εβραϊκή θρησκεία συνέδεσε την επαρκή παραγωγή ελαιόλαδου με την θεία εύνοια και θεωρούσε την ελιά και το λάδι σύμβολα ειρήνης και συμφιλίωσης του ανθρώπου με τον θεό. Στην ιουδαϊκή λατρεία, το λάδι αποτελούσε μέρος των προσφορών προς τον Δημιουργό, γι’ αυτό και η χρήση ελαιόλαδου στις ειδωλολατρικές τελετές θεωρείτο ως ασέβεια.
Η χριστιανική Εκκλησία, αφομοίωσε όσα στοιχεία υπηρετούσαν την ιδιαίτερη ταυτότητα και αποστολή της. Ανάμεσα σε αυτά και η συμβολική χρήση του λαδιού. Στην Καινή Διαθήκη το ελαιόλαδο εξακολουθεί να εκτιμάται ως πολύτιμη πηγή φωτισμού και μέσο θεραπείας. Την ιαματική ιδιότητα του λαδιού ο Χριστός συνδύασε με την πνευματική και απελευθερωτική δύναμη της αλήθειας. Επίσης στην καινή Διαθήκη το λάδι χρησίμευε και ως μέσο καλλωπισμού αλλά και ένδειξη τιμής, φιλίας και αγάπης.
Φαίνεται, λοιπόν πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος του λαδιού στην χριστιανική πίστη και έτσι παρουσιάζεται και κατά την μεταγενέστερη εποχή. Μέσα στο βάθος του χρόνου η εκκλησία αναγνωρίζει την σημασία του καρπού της ελιάς. Αυτό επιβεβαιώνεται από πολλές, ευρύτατα διαδεδομένες συνήθειες. Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο σε τρία μυστήρια, ο βάπτισμα, το χρίσμα και το ευχέλαιο.
Οι πιστοί έδειχναν και δείχνουν έμπρακτα την βαθιά πεποίθηση ότι ο αποκλειστικός φορέας της ζωής είναι Θεός, προσφέροντας στον ναό και ζητώντας την ευλογία των πρώτων καρπών των ελαιώνων, προκειμένου η σοδειά να είναι πλούσια. Μια άλλη εκκλησιαστική πρακτική που την ιερότητα του καρπού της ελιάς φανερώνεται και από άλλες συνήθειες των πιστών, όπως αυτή που τους θέλει να μυρώνονται με λάδι από το καντήλι που καίει μπροστά σε θαυματουργές εικόνες.
Έχει τεκμηριωθεί ότι ο πολυποίκιλος συμβολισμός του ελαίου στη χριστιανική λατρεία βασίζεται σε παλιότερες ιδέες, παραδόσεις και δοξασίες, γεγονός που αναδεικνύει την διαχρονική και θεμελιακή του σημασία και στο λατρευτικό πεδίο της ανθρώπινης ύπαρξης.