Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει την παχυσαρκία ως την νέα παγκόσμια επιδημία του 21ου αιώνα. Στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι το 60% των ατόμων άνω των 20 ετών είναι υπέρβαρο. Εξίσου αποθαρρυντικά είναι τα δεδομένα στον Ελλαδικό χώρο. Ένας στους τέσσερις Έλληνες έχει παραπάνω κιλά και η αναλογία αυτή αναμένεται μέσα στα επόμενα χρόνια να αυξηθεί δραματικά. Οι κίνδυνοι υγείας που ελλοχεύουν από την παχυσαρκία αφορούν  χρόνιες παθήσεις όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης τύπου 2, η υψηλή πίεση αίματος, μερικές μορφές καρκίνου κ.α.

Τι ακριβώς όμως είναι η παχυσαρκία; Πώς μετριέται;  Ποια είναι τα αίτια της; Ποιοι οι κίνδυνοι στην σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου; Τι θεραπευτικές προτάσεις υπάρχουν;

Τι είναι η παχυσαρκία 

Ως παχύσαρκο χαρακτηρίζεται το άτομο που έχει αυξημένο σωματικό βάρος και συγκεκριμένα κατά ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 20-25% από αυτό που θα έπρεπε να έχει σύμφωνα με το φύλο, την ηλικία και το ύψος του.
Το αυξημένο βάρος αφορά μυς, οστά, λίπος, υγρά. Ένας αθλητής ή ένας bodybuilder ιδιαίτερα μυώδης μπορεί να έχει αυξημένο βάρος, αυτό όμως δεν τον καθιστά παχύσαρκο. Ως παχύσαρκο θεωρούμε το άτομο που έχει μεγάλη συσσώρευση λίπους στο σώμα.

Πως μετράμε την παχυσαρκία

Για την ικανοποίηση διαφόρων αναγκών του ανθρώπινου οργανισμού είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας ποσότητας λίπους στο σώμα.  Κατά κανόνα, οι γυναίκες έχουν περισσότερο σωματικό λίπος από τους άνδρες. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι οι άνδρες με περισσότερο από 25% και οι γυναίκες με περισσότερο από 30% σωματικό λίπος είναι παχύσαρκοι.
Η μέτρηση της ακριβούς ποσότητας του λίπους ενός ατόμου στην πραγματικότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση και απαιτεί μηχανήματα που συναντώνται μόνο σε ιατρικά-ερευνητικά εργαστήρια . Ωστόσο, κυκλοφορούν μερικές απλουστευμένες μέθοδοι, όπως για παράδειγμα οι λιπομετρητές των διαφόρων κέντρων αδυνατίσματος που με μια ελάχιστη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας προσπαθούν να υπολογίσουν το πάχος του στρώματος λίπους που βρίσκεται κάτω από το δέρμα και σε διάφορα σημεία του σώματος. Οι μετρητές αυτοί δεν έχουν τη δυνατότητα ενός υπολογισμού ακριβείας και έτσι τα αποτελέσματα τους δεν θεωρούνται ιδιαίτερα αξιόπιστα.
Τα τελευταία χρόνια, ο δείκτης μάζας σώματος (BMI) φαίνεται να επικρατεί ανάμεσα στους κύκλους των γιατρών και των διαιτολόγων ως ένας κοινά αποδεκτός τρόπος μέτρησης της παχυσαρκίας.Ο δείκτης μάζας σώματος αποτελεί έναν  μαθηματικό τύπο που στηρίζεται στο ύψος και το βάρος του ατόμου. Ένα αποτέλεσμα μεταξύ του 25 και του 29,9 καταδεικνύει ένα υπέρβαρο άτομο ενώ αποτέλεσμα πάνω από 30 καταδεικνύει παχύσαρκο άτομο.

Αίτια της παχυσαρκίας

Οι αιτίες πρόκλησης της παχυσαρκίας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Γενετικοί, περιβαλλοντικοί, ψυχολογικοί, και άλλοι παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία της.

Γενετικοί παράγοντες
Η παχυσαρκία φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά από γενετικούς παράγοντες. Ωστόσο, το γεγονός ότι τα μέλη μιας οικογένειας μοιράζονται κατά κανόνα κοινό τρόπο ζωής και άρα διατροφικών συνηθειών καθιστά δύσκολη την αναγνώριση του βαθμού επίδρασης των γενετικών παραγόντων. Ταυτόχρονα, μέσα στο ίδιο οικογενειακό περιβάλλον μοιράζονται ταυτόχρονα και κοινές συμπεριφορές, τρόποι διαχείρισης των συγκρούσεων, τρόποι αντιμετώπισης του άγχους, ο συνδυασμός όλων των παραπάνω μας δυσκολεύει να μιλάμε για ξεκάθαρους γενετικούς παράγοντες της παχυσαρκίας.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες 
Πέρα από τους γενετικούς παράγοντες, καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη παχυσαρκίας φαίνεται να έχουν και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας αλλά και  οι προσωπικές επιλογές τροφών, αριθμού γευμάτων κτλ επηρεάζουν το βάρος του ατόμου. Για παράδειγμα οι έλληνες κατά τα τελευταία χρόνια δείχνουν μια μεγάλη στροφή προς τροφές με πολλά συντηρητικά και λίπος, όπως για παράδειγμα το «γρήγορο φαγητό» (fast-food) σε αντίθεση με τους έλληνες προηγούμενων γενεών που προτιμούσαν (αναγκαστικά πολλές φορές και λόγω οικονομικής δυσπραγίας) την ευρέως πια διαδεδομένη «μεσογειακή διατροφή» του ελαιόλαδου, των λαχανικών και των φρούτων.

Ψυχολογικοί παράγοντες
Οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τις συνήθειες κατανάλωσης τροφής. Πολλοί άνθρωποι τρώνε αντιδραστικά στα αρνητικά συναισθήματα: στο άγχος, στη λύπη, στο θυμό. Πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε πως το 70% των ανθρώπων, όταν αγχώνεται, καταφεύγει στο ψυγείο. Το φαγητό θεωρείται ένα ισχυρό καταπραϋντικό-ηρεμιστικό σε έντονα αρνητικά συναισθήματα.

Άλλες αιτίες της παχυσαρκίας
Μερικές ασθένειες μπορούν να οδηγήσουν στην παχυσαρκία ή έστω σε μια τάση αύξησης του βάρους. Ο υποθυρεοειδισμός , το σύνδρομο Cushing, η κατάθλιψη και ορισμένα νευρολογικά προβλήματα που μπορούν να οδηγήσουν στην υπερκατανάλωση τροφής ή στην αύξηση βάρους. Επίσης, τα φάρμακα όπως τα στεροειδή και μερικά αντικαταθλιπτικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν αύξηση βάρους.