Προσκυνηματικός προορισμός: Το μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας
Στη νότια κι απόκρημνη πλευρά της Αμοργού, σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από τη Χώρα του νησιού και χτισμένο κυριολεκτικά πάνω σε βράχια βρίσκεται το εντυπωσιακό μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας. Το Μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας στέκει εκεί κατάλευκο από το 1088 που ιδρύθηκε.
Αφορμή για το χτίσιμό του στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης. Η τοποθεσία Χόζιβα ή Κοζιβά βρίσκεται στους Άγιους τόπους κοντά στην Ιεριχώ.
Η παράδοση λέει πως μια γυναίκα στην Ασία την περίοδο της εικονομαχίας έριξε την εικόνα της Παναγίας στην θάλασσα για να μην καταστραφεί. Η εικόνα έφτασε στην Αγία Άννα και οι νησιώτες μόλις την βρήκαν αποφάσισαν να φτιάξουν μια εκκλησία εκεί. Όσο κι αν προσπάθησαν όμως δεν τα κατάφεραν.
Την ημέρα έχτιζαν, το βράδυ γκρεμίζονταν.
Όλοι απογοητεύτηκαν και τότε ο πρωτεργάτης ζήτησε από την Παναγία να του υποδείξει Εκείνη έναν τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το Μοναστήρι. Την επόμενη ημέρα πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά ήταν καρφωμένη η σμίλα με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα δείγμα πως εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο Ναός.
Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956 χρονιά κατά την οποία άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του Μοναστηριού. Τότε έπεσε στην αυλή του Μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν πως το γεγονός αυτό είναι σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη στην Εκκλησία της Μονής.
Σχετικά με την ιστορία της Μονής αξίζει να σημειωθεί πως επί Αλεξίου Α’ Κομνηνού ανακαινίστηκε.
Κατά τη διάρκεια τη Ενετοκρατίας σημειώθηκαν σε αυτή αρκετές αλλαγές εμφανείς έως και σήμερα. Ήταν ανέκαθεν πλούσια με αγροτεμάχια που βρίσκονταν στα γύρω νησιά, Σάμο, Ικαρία, Ίο, Νάξο, Σαντορίνη. Ο πλούτος της άλλωστε ήταν και αυτός που της εξασφάλισε την ανεξαρτησία της κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Για να φτάσεις στην Μονή πρέπει να ανέβεις αρκετά σκαλιά. Βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τη θάλασσα, το μήκος της είναι 40 μέτρα και το πλάτος της μόλις 5. Οι διαστάσεις της είναι και αυτές που της έχουν χαρίσει τον τίτλο «Το Μοναστήρι του ενός τοίχου». Στο εσωτερικό της υπάρχουν στενές πέτρινες σκάλες οι οποίες οδηγούν στους 8 ορόφους και συνδέουν τα τμήματα του μοναστηριού δηλαδή τα κελιά, την τραπεζαρία, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες.
Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας απέχει 2 χλμ από την Χώρα του νησιού. Για να φτάσεις σε αυτό θα πρέπει να ανέβεις 300 σκαλιά. Αξίζει όμως τον κόπο! Η Παναγιά θα σας ανταμείψει με την θέα του απέραντου γαλάζιου και της Αγίας Άννας και ο μοναχός θα σας καλωσορίσει κερνώντας ψημένη, το παρασοδιακό ποτό της Αμοργού, γλυκό τριαντάφυλλο ή λουκούμι.
Προσοχή για να εισέλθετε στο Μοναστήρι θα πρέπει να έχει ντυθεί ευπρεπώς με μακρύ παντελόνι ή φούστα και κοντομάνικη μπλούζα ή πουκάμισο.
