Το Σπίτι Του Θεού: Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Πλάκας

Εις την βόρεια πλευρά της Ακροπόλεως λίγα μέτρα κάτω από την Εξαρχία του Παναγίου Τάφου στην συμβολή των οδών Ερεχθέως και Ερωτοκρίτου στα Αναφιώτικα της Πλάκας ευρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.

 Δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία τα οποία να συνδέουν τον ναό με συνοικία η κτήτορα των παλαιών Αθηνών όμως οι ειδικοί βάσει του αρχιτεκτονικού του τύπου χρονολογούν την ανεγερσή του στα τέλη του 11ου αιώνα (1040-1080)

Η χρονολόγηση αυτή επιβεβαιώθηκε όταν το 1975 κατά την συντήρηση του ναού από την Α Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων βρέθηκε στα χώματα της αρχικής κεραμώσεως φθαρμένο ένα χάλκινο νόμισμα της εποχής του Αλέξιου Α’ Κομνηνού (1081-1118)

Ο ναός είναι μικρών διαστάσεων δικιόνιος σταυροειδης εγγεγραμμένος με τρούλλο και νάρθηκα. Ο συνήθης οκταγωνικός Αθηναικός τρούλλος στηρίζεται σε δύο κτιστές κολόνες ανατολικά και σε δύο Ρωμαικά κιονόκρανα δυτικά του ναού.

 Η χρήση αρχιτεκτονικών υλικών της αρχαιότητος όπως αυτές οι κολόνες ήταν σύνηθες φαινόμενο κατά την Βυζαντινή περίοδο

Όπως και στα υπόλοιπα βυζαντινά εκκλησάκια της ιδίας εποχής ο ναός είναι κτισμένος κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας εκτός της νότιας πλευράς και τις αψίδος του Διακονικού που είναι κτισμένο (λόγω παρεμβάσεων συντηρησης) με απλή λιθοδομή.            Η αντίθεση αυτή μεταξύ των λευκών λίθων και των ερυθρωπών τούβλων δίνει μία ιδιαίτερη ομορφιά στο εκκλησάκι.

Υπήρχαν δύο πύλες εισόδου εις τον ναό. Μία εις την δυτική πλευρά(κυρία είσοδος ) και μία εις την βόρεια πλευρά η οποία άγνωστο  πότε εκλείσθη και αντικαταστάθηκε με παράθυρο.

Επάνω από τα ανοίγματα των δύο εισόδων υπάρχουν μικρά τόξα που επιστεγάζονται με αετώματα και πάνω από το αέτωμα της δυτικής (Σημερινής εισόδου)υπήρχε σιδερένιο τοξωτό καμπαναριό το οποίο αφηρέθη κατά την ανακαίνιση του 1975 και τοποθετήθηκε δίπλα στην είσοδο.

 Όταν το 1687 μχ ο Βενετός αρχιστράτηγος Φραγκίσκος Μοροζίνι πολιορκούσε την Ακρόπολη όπου είχαν οχυρωθεί 3.000 περίπου Τούρκοι τα δύο κανόνια πού ήταν στημένα στον περίβολο του ναού κατεύθυναν τις βολές τους προς τον Παρθενώνα στον οποίο υπήρχαν μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών με αποτέλεσμα μία βολή να κτυπήση το κέντρο της οροφής του Παρθενώνα και να τον καταστρέψει.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Την εποχή των εργασιών της αναστήλωσης του 1975 ύστερα από την αφαίρεση των εσωτερικών επιχρισμάτων των τοίχων αποκαλύφθηκε ένα μέρος των αγιογραφιών του ναού. Σε πολλά τμήματα του ναού οι ειδικοί αποκάλυψαν μέχρι εξι επάλληλα στρώματα τοιχογραφιών πού χρονολογούνται από τον 13ο μχ έως τον 18ο αιώνα μχ εντελώς αγνώριστα μέχρι σήμερα.

Οι αποκαλυφθείσαι τοιχογραφίες ευρίσκονται εις τον τρούλλον – στόν βόρειο τοίχο του ιερού- τον βόρειο τοίχο του νάρθηκα και κυρίως εις την πρόθεση.

  Αναλυτικά υπάρχουν :

Εις  τον τρούλλον εικονίζεται όπως αναμένετο η μορφή του Χριστού Παντοκράτορος

Στην αψίδα του ιερού βήματος διακρίνεται η Παναγία ένθρονη πού κρατά το θείο βρέφος και έναν άγγελο να στέκεται δίπλα της.

Στην καμάρα του ιερού βήματος απεικονίζεται καθαρά η Ανάληψη

Βόρεια του ιερού στην πρόθεση εικονίζεται σε μεγάλη κλίμακα έφιππος ο άγιος Γεώργιος. Εικονίζεται κατά τά τρία τέταρτα και φορεί χιτώνα έως τα γόνατα με μανίκια και μεταλλικόν θώρακα.φοράει μαύρα υποδήματα μέχρι την μέση της κνήμης.     

Η υπέροχη κεφαλή του Αγίου περιβάλλεται με φωτοστέφανο η δε μελαχροινή και ισια κόμμωσις του(ασυνήθης σε παραστάσεις άλλες του Αγίου)γέρνει ελαφρά προς τα κάτω με μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια.

Εις το νότιο τοίχο της πρόθεσης εικονίζονται δύο ολόσωμοι στρατιωτικοί άγιοι μάρτυρες. Ο άγιος αριστερά είναι νεαρός χωρίς γένεια με ίσια μαλλιά και πρόκειται πιθανώς για τον άγιο Δημήτριο. Ο άλλος άγιος είναι ηλικιωμένος και σώζεται από τήν μέση του προσώπου μέχρι τα πόδια. Και οι δύο φορούν (σύνηθες της παλαιοχριστιανικής εποχής για τους στρατιωτικους αγίους φορεσιά) χιτώνα με φαρδιά μανίκια..

Κάτω από τους ανωτέρω αγίους φαίνονται οι κεφαλές των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Ο άγιος Κωνσταντίνος φορεί το βυζαντινό στέμμα διακοσμημένο με μαργαριτάρια και τον σταυρό να εξέχη. Η κεφαλή της αγίας Ελένης σώζεται μόνον το πρόσωπο με τά εκφραστικά μάτια.  Στην καμάρα μεταξύ του ιερού βήματος και της πρόθεσης σε πολύ καλή κατάσταση είναι η εικόνα του αγίου Ρωμανού Και τέλος στο νότιο τοίχο του ναού στο νάρθηκα διακρίνεται καθαρά η μορφή του αγίου Βασιλείου.