Τσικνοπέμπτη – Από που προέρχεται, ήθη, έθιμα και παραδόσεις
#Τσικνοπέμπτη είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου της λεγόμενης κρεατινής των Απόκρεω.
Οι άλλες εβδομάδες είναι η Προφωνή και η εβδομάδα της Τυροφάγου.
Η Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται 11 ημέρες πριν την Καθαρά ∆ευτέρα και το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις «τσίκνα», τη μυρωδιά δηλαδή του καμένου ψημένου κρέατος και την ημέρα Πέμπτη.
Κάθε Τσικνοπέμπτη ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα.
Για τους Ορθόδοξους Έλληνες προαναγγέλει την έναρξη της Σαρακοστής, της σαρανταήμερης περιόδου νηστείας πριν από το Πάσχα. Η λέξη απόκριες σημαίνει αποχή από το κρέας όπως και η λέξη καρναβάλι- carnival που προέκυψε από τη λατινική φράση «carnem levare» ή «carnis levamen», που σημαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος». Η Πέμπτη κατέληξε ως ημέρα κρεατοφαγίας, καθώς η Τετάρτη και η Παρασκευή αποτελούν ημέρες νηστείας για τους Ορθόδοξους Έλληνες.
Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς δεν είναι γνωστή η προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού, ενώ οι ημέρες που ακολουθούν, αποτελούν μια μίξη όχι μόνο χριστιανικών εθίμων αλλά και κατάλοιπων Διονυσιακής λατρείας και παγανισμού, αφού οι μεταμφιέσεις και τα γλέντια των ημερών αυτών προέρχονται από τις Διονυσιακές και Βακχικές γιορτές που γινόντουσαν προς τιμήν του θεού Διόνυσου. Οι άνθρωποι γιόρταζαν το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης και μεταμφιέζονταν όπως οι Σάτυροι και οι Σειληνοί που ακολουθούσαν το θεό.
Μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα λεγόμενα «χοιροσφάγια». Η εβδομάδα αυτή ονομαζόταν και σφαγαριά. Κάθε οικογένεια έτρεφε για έναν ολόκληρο χρόνο από ένα γουρούνι, το οποίο κατέληγε στο πιάτο τους την Τσικνοπέμπτη. Χαρακτηριστικό της προετοιμασίας του κρέατος είναι το κάπνισμα και ψήσιμο – «τσίκνισμα» – του κρέατος στα κάρβουνα. Πρώτη ύλη για τη φωτιά αποτελούσαν κλαδιά από κυπαρίσσι, καθώς χάριζαν μοναδικό άρωμα στην ατμόσφαιρα και ξεχωριστή γεύση στους μεζέδες. Μετά το ψήσιμο, γύρω από τη φωτιά, άρχιζε το φαγοπότι με τραγούδι και χορό. Για τα παιδιά, η χαρά ήταν διπλή καθώς εξασφάλιζαν και την ”μπάλα” της χρονιάς από τη φούσκα του χοιρινού που φουσκωνόταν και δενόταν σφιχτά ο λαιμός της. Πολλοί έβαζαν μέσα και λίγα σπυριά από καλαμπόκι για να κουδουνάει με το κλότσημα.
Η παράδοση γενικά απαιτεί μεταμφίεση και πειράγματα. Στα χωριά, οι άνθρωποι γυρνούσαν κατά παρέες από σπίτι σε σπίτι, χτυπώντας τις πόρτες γνωστών και αγνώστων, ζητώντας κέρασμα και κρασί – το οποίο καταναλωνόταν άφθονο και στη διαδρομή – με την απαίτηση οι νοικοκυραίοι να αφήσουν τα σπίτια τους και να ακολουθήσουν την κεφάτη παρέα. Το έθιμο συμπεριλάμβανε ακόμη και «ζημιές» στον εξωτερικό χώρο των σπιτιών, όπου οι περαστικοί έριχναν τις γλάστρες κάτω για να χυθεί το χώμα στις αυλές, μουτζούρωναν τα πρόσωπά τους και το κέφι συνεχιζόταν μέχρι πρωίας.
Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας η Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται με ιδιαίτερο τρόπο. Ενδεικτικά:
- Στην Κομοτηνή υπάρχει το έθιμο να καψαλίζεται η κότα που θα αποτελέσει το κυρίως έδεσμα της Κυριακής της Απόκρεω, ενώ τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγητού. Ο άνδρας δωρίζει μια κότα, ενώ η κοπέλα μπακλαβά και μια κότα γεμιστή.
- Στις Σέρρες στήνονται χοροί σε αλάνες από τις φωτιές που χρησιμοποιήθηκαν για να ψηθεί το κρέας και πηδούν από πάνω τους, ενώ στο τέλος ένας αναλαμβάνει τα «προξενιά» χαρίζοντας αστεία και πειράγματα.
- Στη Νάουσα εμφανίζονται οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες και το γλέντι ξεκινά στις πλατείες της πόλης
- Στην παλιά πόλη της Κέρκυρας πραγματοποιούνται τα Πέτε Γόλια ή Πετεγολέτσια, που δεν είναι άλλο από το κουτσομπολιό.
- Στην Πάτρα η Γιαννούλα η Κουλουρού, ντύνεται νύφη και πηγαίνει στο λιμάνι να συναντήσει τον αγαπημένο της ναύαρχο Ουίλσον πιστεύοντας λανθασμένα ότι έρχεται να την παντρευτεί, συνοδεία κόσμου που διασκεδάζουν με τις τσαχπινιές της.
- Στην Ίο μασκαράδες ζωσμένοι με κουδούνια προβάτων διασχίζουν τη Χώρα και επισκέπτονται σπίτια και καταστήματα.
- Στη Θήβα αναβιώνει ο βλάχικος γάμος με όργανα και κατάλληλη αμφίεση
Εκτός από την κρεατοφαγία, τη συγκεκριμένη ημέρα, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, συνηθίζεται να προσφέρεται ως γλυκό το γαλακτομπούρεκο και η γλυκιά κολοκυθόπιτα, αλλά και ο μπακλαβάς στη βόρεια Ελλάδα.
Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Οι παραδόσεις αυτές περνώντας από γενιά σε γενιά, έμειναν αναλλοίωτοι στο χρόνο και αντικατοπτρίζουν την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα της κάθε περιοχής, αλλά και τη μοναδική λαογραφική κληρονομιά της χώρας μας.
Το greekaffair.gr Θα είναι εδώ να σας υπενθυμίζει τα ήθη και έθιμα της Ελλάδας μας μιας και αυτά είναι ρίζες μας ο πολιτισμός η ταυτότητα μας.